Τα διαμάντια της δισκογραφίας: Η «Καταχνιά» των Χρήστου Λεοντή και Κώστα Βίρβου

Ο κύκλος τραγουδιών «Καταχνιά» που προέρχεται απο το τρίπτυχο κατοχή – αντίσταση – απελευθέρωση, είναι ένα σπουδαίο έργο,  από τα σημαντικότερα στην ιστορία της Ελληνικής μουσικής, που εμπνεύστηκε ο μέγιστος των Ελλήνων στιχουργών Κώστας Βίρβος, από τις σκληρές συνθήκες και τα γεγονότα που έζησε ο ίδιος την περίοδο της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα, αλλά και γεγονότα που σχετίζονται με την αντίσταση του Ελληνικού λαού και με την απελευθέρωση.

Ο Κώστας Βίρβος άρχισε να γράφει κάποια τραγούδια της Καταχνιάς  το 1944, στην απομόνωση των κρατητηρίων της οδού Ελπίδος 5 όπου οδηγείται μετά την συλληψή του, επειδή σαν μέλος της ΕΠΟΝ, πιάστηκε να γράφει στους τοίχους συνθήματα για την ελευθερία.

Από δικές του διηγήσεις αλλά και το βιβλίο του «Λαϊκή στιχουργική ανθολογία» (Βιβλιοεκδοτική Αναστασάκη 1989), μαθαίνουμε οτι τα τραγούδια «Δεν θέλω να μου δέσετε τα μάτια» και «Ένας ξύλινος σταυρός» τα έγραψε όταν πληροφορήθηκε οτι εκτέλεσαν 200 πατριώτες στη Καισαριανή την Πρωτομαγιά του 1944, ενω παρέμενε φυλακισμένος. Μετά τη απελευθέρωσή του, ως αντάρτης στο βουνό γράφει τα υπόλοιπα, ενώ για την εισαγωγή της «Καταχνιάς», εμπνέεται από το αντάρτικο τραγούδι «Βαριά στενάζουν τα βουνά»

Ο νεαρότατος τότε, μόλις 24 ετών, Χρήστος Λεοντής έντυσε μουσικά με υπέροχο τρόπο τα λόγια του Κώστα Βίρβου, ενώ για να ολοκληρωθεί το έργο χρειάστηκε η συνδομή των σπουδαιότερων στην κατηγορία τους. Ο Στέλιος Καζαντζίδης και η Μαρινέλα στο τραγούδι, η χορωδία Κορίνθου στα φωνητικά, ο Δημήτρης Μυράτ με την άρτια και υποβλητική φωνή στον ρόλο του αφηγητή, ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος που επιμελήθηκε τα κείμενα που παρεμβάλλονται ανάμεσα στα τραγούδια και που λειτουργούν σαν συνδετικός κρίκος. Τέλος ο σπουδαίος ζωγράφος Σπύρος Βασιλείου που φιλοτέχνησε με μια ξυλογραφία το εξώφυλλο του δίσκου

Ο δίσκος κυκλοφόρησε στις 6 Απριλίου του 1964 από την Odeon και ο δημοσιογραφικός και καλλιτεχνικός κόσμος τον υποδέχτηκε με ενθουσιασμό

Στις 8 Μαϊου 1965 η εφημερίδα «Ελευθερία» γράφει για το δίσκο:

«...Η «Καταχνιά» είναι το τρίπτυχο Κατοχή – Αντίσταση – Απελευθέρωση. Ξαναζωντάνεμα από πικρές ημέρες πείνας, κατατρεγμού και δόξας. Οι στίχοι απλοί και ανθρώπινοι και μουσική ελληνική με τις ρίζες της στη βυζαντινή υμνωδία, στο δημοτικό τραγούδι και στη σύγχρονη λαϊκή μούσα. Εκφραστικά μέσα λιτά. Στα χορωδιακά μέρη χρησιμοποιείται το μονόφωνο – ομοφωνικό έως το εξάφωνο – ομοφωνικό στυλ...»

Η μεγάλη έκπληξη του δίσκου είναι οι ερμηνείες του Στέλιου Καζαντζίδη και της Μαρινέλας που αγγίζουν το τέλειο. Για το θεϊκο δίδυμο του λαϊκού τραγουδιού η συμμετοχή σε ένα πιο έντεχνο δίσκο ήταν ένα στοίχημα που το κέρδισε οχι μονο με την ποιότητα της φωνής αλλά και το πάθος και το συναίσθημα που έβγαλαν με τις ερμηνείες τους

Στοιχεία του δίσκου

1964: Καταχνιά
Label: Odeon OMCG 13
Μουσική: Χρήστος Λεοντής

Στίχοι: Κώστας Βίρβος

Κείμενα: Νικηφόρος Βρεττάκος

Αφήγηση: Δημήτρης Μυράτ

Τραγούδι: Στέλιος Καζαντζίδης & Μαρινέλλα

Συμμετοχή: Χορωδία Κορίνθου

Πλευρά Α
A1 Εισαγωγή
A2 Καταχνιά
A3 Πείνα
A4 Τι κι αν με ρίξεις στο κελί
A5 Νεοζηλανδός
A6 Γιατί να γίνω μάνα

Πλευρά Β'
B1 Δεν Θέλω Να Μου Δέσετε Τα Μάτια
B2 Αδελφέ Ισραηλίτη
B3 Ομηρία
B4 Ένας Ξύλινος Σταυρός
B5 Το Τραγούδι Της Ειρήνης